Zo adverteren mensensmokkelaars met Europa
Oorlogen zoals in Syrië leiden tot grote aantallen vluchtelingen. Miljoenen van hen verblijven in buurlanden. De slechte situatie daar drijft hen naar Europa, vooral het noorden. Smokkelaars maken zelfs reclame met de Noord-Europese verzorgingsstaten, zo blijkt.
Voordat de 'Arabische Lente' in 2010 uitbrak, kwamen er jaarlijks gemiddeld 250.000 asielzoekers naar Europa. Dit jaar komen er naar schatting 1,3 miljoen – aantallen die sinds de Joegoslavië-oorlog in de jaren negentig niet meer zijn voorgekomen.
Vooral Noord-Europa met zijn uitgebreide verzorgingsstaten neemt veel vluchtelingen op. 'Het is nog niet ontwrichtend, maar dat wordt het wel als er meer dan 2 miljoen mensen komen,' zegt de Deense migratie-expert Henrik Ankerstjerne.
De nieuwe vluchtelingenstroom is een direct gevolg van aanhoudende oorlogen in het Midden-Oosten en de Hoorn van Afrika. Wie eenmaal op de vlucht is, zoekt niet alleen een veilige plek in buurlanden. Na een tijdje kijkt men verder. Want met het voortduren van het geweld wordt het uitzicht op terugkeer steeds troebeler. 'Als je maanden of jaren in een vluchtelingenkamp in Turkije of Jordanië in een tent woont, je hebt geen werk en je kinderen krijgen geen scholing, dan heb je geen toekomst en ga je verder kijken,' zegt Ankerstjerne.
Dit verder kijken gebeurt in eerste instantie zo dicht mogelijk bij huis. Veel Syriërs en andere vluchtelingen hebben geen paspoort en kunnen daardoor niet gaan vliegen. Hebben ze wel een paspoort, dan is een visum nodig en dat krijgen ze meestal niet.
Het moet dus over land. Het rijke Saudi-Arabië ligt dan wel dicht bij zowel Syrië als de Hoorn van Afrika, het land laat niemand toe. De leidende familie Saud kan alleen aan de macht blijven door een beperkt deel van de bevolking oliegeld te geven.
Moet ze dat geld over meer hoofden verdelen, dan verwatert haar macht. Hetzelfde geldt voor de welvarende Emiraten en Dubai. Rusland laat uit etnisch-nationalistische overwegingen bijna niemand toe en kwakkelt bovendien economisch.
_________________________________________________________________________________________________________________________
Wat zeggen smokkelaars over Nederland?
* Gezinshereniging maximaal zes tot twaalf maanden na ontvangst
* Vergoeding 220 euro per persoon. Na verkrijgen verblijfsvergunning 1.400-1.600 euro voor elk gezin dat afhankelijk is van bijstand
* Type verblijfsvergunning: Tijdelijk voor vijf jaar. Als de oorlog voorbij is, moet u terug naar uw land – tenzij u een permanente verblijfsvergunning aanvraagt
* Benodigde tijd om verblijfsvergunning te krijgen één tot drie maanden
* Accommodatie: verblijft in een huis, de Nederlandse overheid betaalt de huur. Twee maanden nadat u een verblijfsvergunning ontvangt, krijgt gezin een huis. Alleenstaanden verblijven in een kamp.
_________________________________________________________________________________________________________________________
Mensensmokkelaars
Blijft over: Europa. Europese landen geven op basis van het Vluchtelingenverdrag uit 1951 iedereen die uit een oorlogsgebied komt een verblijfsvergunning. Dat speelt mensensmokkelaars in de kaart: zij kunnen garanderen dat hun 'klanten' mogen blijven. Maar zij kunnen nog meer garanderen.
Wie besluit naar Europa te komen, zoekt het land met de beste faciliteiten en kansen. Smokkelaars spelen daarop in, zo blijkt uit advertenties op Facebook. Elsevier kreeg voor europarlementariërs bestemde documenten in handen van de Europese grenscontroleorganisatie Frontex.
Hieruit blijkt hoe smokkelaars in 'migratiemenu's' de vijf Noord- Europese landen met de aantrekkelijkste verzorgingsstaten aanbieden. De informatie over deze 'arrangementen' is nagenoeg correct. Mensensmokkelaars hebben niet de behoefte er nog een schepje bovenop te doen. De waarheid is aantrekkelijk genoeg. Daarnaast bieden mensensmokkelaars verschillende reisroutes aan om Europa te bereiken. Hoe hoger de prijs, hoe veiliger de reis; althans die suggestie wordt gewekt.
De meest gebruikte routes zijn de Turkse en Libische, soms gecombineerd. In Turkije, dat grenst aan Syrië, verblijven zeker 1,5 miljoen Syrische vluchtelingen in matige omstandigheden. Turkije is ze liever kwijt dan rijk. Vanuit Turkije gaat het per schip naar Europa of per vliegtuig of schip naar Tunesië.
Dat land is redelijk stabiel en houdt net als Egypte, Algerije en Marokko mensen tegen die als vluchteling de Middellandse Zee willen oversteken. Maar in buurland Libië woedt een burgeroorlog. Daar functioneert de staat niet en is een afvaart – tegen betaling aan lokale bendes – relatief eenvoudig.
Het eerste Europese land van aankomst is meestal Italië, maar ook Griekenland en de eilanden Cyprus en Malta ontvangen veel nieuwkomers. Geïnstrueerd door mensensmokkelaars trekken migranten vervolgens zonder paspoort door Europa, waar de grenscontroles sinds 1996 zijn opgeheven. De meesten reizen per goedkope lijnbus, met Noord-Europa als bestemming.
Van de 660.000 niet-Europese immigranten die in 2014 werden geregistreerd in Europa, gingen er 200.000 naar Duitsland, 81.000 naar Zweden, 28.000 naar Oostenrijk, 26.000 naar Nederland, 22.000 naar België, 15.000 naar Denemarken en enkele duizenden naar Noorwegen. Zo trekt een gebied waar nog geen kwart van de Europeanen woont, meer dan de helft van de immigranten. Ankerstjerne begrijpt het wel: 'In Hongarije heb je een sociale zekerheid van 1 dollar per dag.'
De maatschappelijke impact is groot. Zweden nam relatief de meeste migranten op. Het kostte de staat in 2014 8 miljard euro en leidde tot een regeringscrisis. En dat bedrag loopt alleen maar verder op als immigranten volledige burgerrechten krijgen en aanspraak kunnen maken op alle sociale voorzieningen en gezinshereniging.
Friese Meren
Dichter bij huis dreigt op microniveau ontwrichting. Het college van burgemeester en wethouders van gemeente De Friese Meren maakte een afspraak met het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) over de opvang van 500 asielzoekers in het dorp Rijs. Daar wonen nog geen 200 mensen, die zo zonder te verhuizen plots 'in Syrië' zouden belanden. Na massale protesten verbrak het college de afspraak met het COA.
In Duitsland rommelt het op grotere schaal. De Duitsers voelen zich verplicht immigranten op te nemen. 'Wij hebben een speciale geschiedenis,' zegt Harald Neymans van het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken.
Het heeft op eigen initiatief 30.000 naar Jordanië gevluchte Syriërs naar Duitsland gevlogen en die over de zestien bondslanden verdeeld. Hoe groter het bondsland, hoe meer Syriërs. Hierdoor werden bondslanden in vooral Oost-Duitsland, waar nauwelijks immigranten wonen, plots geconfronteerd met grote aantallen immigranten. Het leidde tot de oprichting van Pegida, een organisatie die tienduizenden Duitsers in verschillende steden op de been wist te brengen. Zij protesteren tegen de 'islamisering van het Avondland'.
In Noorwegen is de misdaad zo toegenomen dat het land zelfs 242 cellen in het Groningse Veenhuizen moet huren. Vorig jaar zette de Noorse immigratiedienst een recordaantal van 7.100 mensen uit. Dat leidde meteen tot een daling van het aantal misdrijven, zegt Kristin Kvigne, hoofd van de immigratiedienst. 'Het uitzetten van immigranten scheelt de Noorse samenleving daardoor veel geld.'
Houdgreep
Het Europees Parlement en de Europese Commissie hameren telkens op 'solidariteit' tussen landen. Noord-Europa moet meer meebetalen aan de bewaking van Europese grens in het zuiden en oosten, Zuid- en Oost-Europese landen moeten meer immigranten opnemen. De twee kampen houden elkaar in een houdgreep.
Gezien de toenemende macht van Duitsland kijkt iedereen in Europa naar dat land voor een oplossing. Maar Duitsland is ambivalent.
Neymans: 'Wij verwachten dit jaar 400.000 immigranten – dat is sinds de oorlog in Joegoslavië niet meer voorgekomen.' Duitsland wil daarom het verdelen over bondslanden Europees kopiëren. Dat zou betekenen dat Oost-Europese landen, waar nauwelijks migranten wonen, verplicht migranten moeten opvangen. Dat willen die landen niet. En de migranten willen er niet naartoe, want daar zijn geen uitgebreide verzorgingsstaten. 'Het verdelen van migranten is één keer gelukt,' zegt Ankerstjerne. 'Dat was in 1992, toen 90.000 Macedoniërs zijn geëvacueerd. Dat zie ik nu niet gebeuren.'
De enige optie die brede steun geniet van de Unielanden, is het sluiten van akkoorden met Turkije en landen in Noord-Afrika en hen bewegen immigranten tegen te houden, zo bleek in maart na een top in Brussel. Relatief stabiele landen als Egypte, Tunesië en Algerije verhinderen al dat boten met immigranten naar Europa vertrekken.
Eerste vicepresident Frans Timmermans (PvdA) van de Europese Commissie presenteert in mei met Hoge Vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid Federica Mogherini een Europees migratieplan. Deals sluiten met Arabische regeringen – ook dictators – en opvang in de regio – in buurlanden van oorlogsgebieden – zijn daarvan de pijlers. Precies wat Tweede Kamerlid Malik Azmani (VVD) twee weken geleden bepleitte en wat hem toen op kritiek van bijna al zijn collega's kwam te staan.
Tegelijkertijd halen Duitsland, Zweden en ook Nederland met ad-hocvluchtelingenprogramma's telkens weer migranten naar hun land. Dezelfde ministers die de Europese Commissie de opdracht hebben gegeven te handelen, ondermijnen zo potentieel Europees beleid gericht op opvang in de regio.
Zolang zulke programma's bestaan – naast de 'migratiemenu's' die smokkelaars aanprijzen – blijft het begrijpelijk dat migranten verkiezen om hun vluchtelingenkamp te verruilen voor Europa.
_________________________________________________________________________________________________________________________
Opvang in de regio gebeurt, steun is beperkt
De mantra van de Verenigde Naties is dat vluchtelingen moeten worden opgevangen in de regio. Met als achterliggend idee dat mensen dan kunnen terugkeren naar hun land als het geweld is geluwd. In de praktijk is die regionale opvang er ook. Turkije vangt 1,5 miljoen Syriërs op, Jordanië 1,3 miljoen, en dat heeft de grens dichtgegooid; in totaal zijn 9 miljoen Syriërs gevlucht.
Kenia en Ethiopië herbergen – soms al vele jaren – miljoenen Somaliërs en Eritreeërs. Deze mensen verblijven in eerste instantie (en soms langdurig) in kampen. Deze kampen worden meestal opgezet door de Verenigde Naties en mede betaald door de Europese Unie en de landen van de Unie.
'Het is voor mij een mysterie waarom voor landen in de regio die vluchtelingen opvangen niet meer steun komt. De VN heeft slechts geld voor voedsel, water en tenten,' zegt de Deense migratie-expert Henrik Ankerstjerne. Met als gevolg dat vluchtelingen weg willen – naar Europa. Denemarken heeft sinds 2001 minder immigranten toegelaten maar geeft jaarlijks wel meer uit aan opvang in de regio. 'Een immigrant in Denemarken kost ongeveer 20.000 euro per jaar. Als alle landen doen wat wij doen, heb je 4 miljard euro per jaar extra – dan kun je die mensen daar echt helpen.'
Tweede Kamerlid Malik Azmani (VVD) publiceerde twee weken geleden een notitie die aansluit bij het Deense denken. Hij wil de miljarden euro's die hier worden besteed aan sociale voorzieningen voor vluchtelingen vrijmaken om in landen als Jordanië te investeren in onder meer ziekenhuizen en scholen. Hij werd in de Tweede Kamer weggehoond. Desondanks doet de regering op piepkleine schaal wat Azmani wil. Minister Lilianne Ploumen (PvdA) voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking was afgelopen week in het Jordaanse vluchtelingenkamp in Al Za'atari (80.000 mensen). Ze deelde 1.400 tweedehands fietsen uit.